«Σύγκριση βασικών κοσμοθεωρητικών αντιλήψεων του Πλωτίνου με τον μαγικο-θρησκευτικό νου», Ethnologhia on line. Ετήσιο Επιστημονικό Περιοδικό της Ελληνικής Εταιρείας Εθνολογίας, Τομ. 1, Ιούνιος 2010, 1-19.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Θα υποστηριχτεί ότι υπάρχουν τρεις βασικές κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις του Πλωτίνου, εκτός των άλλων, που τον συνδέουν με τη μαγικο-θρησκευτική σκέψη, όπως αυτή μελετήθηκε από την ανθρωπολογία στους λαούς χωρίς γραφή ή / και την θρησκειολογία στις αρχαϊκές κοινωνίες. Πρώτα- πρώτα ο φιλοσοφικός παμψυχισμός συγκρίνεται με τον ανιμισμό των λαών χωρίς γραφή. Η νεοπλατωνική θεωρία για μία ψυχική δομή του κόσμου και του σύμπαντος που διαιρείται στις ατομικές ψυχές, αντιστοιχεί νοητικά και όχι ορθολογικά, στη δομή που υποφώσκει στον ανιμισμό των κοινωνιών χωρίς γραφή. Επίσης, ο δυϊσμός σε αισθητό και νοητό κόσμο, ίδιον του πλατωνισμού, ο οποίος, μη μένοντας ικανοποιημένος από αυτή τη διαίρεση, τείνει διαρκώς να ενοποιήσει με αναγωγικό τρόπο τον πρώτο στο δεύτερο, προσομοιάζει στη διαλεκτική σχέση του μαγικο-θρησκευτικού νου και του θείου μέσω των ιεροφανειών. Κατά αυτόν τον τρόπο, το αισθητό σύμπαν δεν υποβαθμίζεται αλλά αποκτά μία αυθεντικότερη διάσταση. Τέλος, η πρώτιστα δυϊκή, και κατά δεύτερο λόγο, πολλαπλών επιπέδων θεωρία των αντιστοιχήσεων και αναλογιών του Νεοπλατωνισμού μπορεί να συγκριθεί με την ομοιοπαθητική μαγεία. Και οι δύο τείνουν να εγκαθιδρυθούν σε έναν ανιστορικό κόσμο, καθώς οι αντανακλάσεις μεταξύ των υποστάσεων θυμίζουν την κοινωνική ταξινόμηση του φυσικού σύμπαντος των λαών χωρίς γραφή. Το «σώζειν τα φαινόμενα», δηλαδή η θέση περί ενός κρυφού και αφανούς επιπέδου νοήματος πίσω από τις φυσικές και κοινωνικές πραγματικότητες, μπορεί να ιδωθεί ως ένα κοινός τρόπος λειτουργίας του μαγικο-θρησκευτικού και του νεοπλατωνικού τρόπου σκέψης.

Λέξεις κλειδιά: Νεοπλατωνισμός, λαοί χωρίς γραφή, πανψυχισμός, νοητό, αναλογία, θρησκεία, μαγεία

Comparaison de concepts fondamentaux pour le monde de Plotin avec l’esprit magique – religieux

Par Katelis Viglas

Résumé 

Il va être soutenu ici qu’il existe au moins trois concepts clés pour le monde de Plotin, liés avec la pensée magico religieuse, explorée par l’anthropologie des peuples sans écriture et / ou de religion dans les sociétés archaïques. Le premier d’entre eux, c’est le panpsychisme philosophique par rapport à l’animisme des peuples sans écriture. La théorie néoplatonicienne d’une structure psychique du monde et d’univers qui se divise en âmes individuelles, correspond, pas rationnellement, mais mentalement à la structure qui se trouve derrière l’animisme magico- religieux. Une autre position pour démontrer c’est la vision dualiste du monde entre sensible et intelligible, propre au platonisme, qui ne se contente pas de maintenir ce caractère dualiste, et qui tend constamment à consolider de façon réductrice le premier niveau à la seconde. D’une manière similaire il faut soutenir qu’à travers la « théophanie », l’esprit magico religieux établit une dialectique avec le divin dans ses manifestations variées. De cette façon, l’univers sensible ne se dégrade pas, mais récupère sa véritable dimension. Même la théorie dualiste et la structure triadique des relations et des proportions du néoplatonisme peuvent être comparée à la magie homéopathique. Les deux dernières ont la tendance à être établis sur un monde ahistorique : les réflexions entre les hypostases rappellent de la classification sociale de l’univers naturel des peuples sans écriture. «Sauver les apparences » alors, c’est-à-dire la position sur le niveau caché du sens derrière les réalités naturelles et sociales, peu être vu comme un mode commun à fonctionner pour la pensée magique religieuse et la pensée Néoplatonicienne.

Mots – clés : Néoplatonisme, peuples sans écriture, panpsychisme, intelligible, analogie, religion, magie