“A Historical Outline of Byzantine Philosophy and its Basic Subjects”, Res Cogitans. Journal of philosophy at the University of Southern Denmark, Miscellaneous, Nr. 3 – Vol. 1 – 31.12.2006, 73-105.

Abstract

The article seeks to present an overview of the history of Byzantine philosophy. It takes its point of departure in the most important factors that influenced and shaped the Patristic thought. Subsequently, the paper considers the relative autonomy of Byzantine philosophy and offers a brief profile of major philosophers that contributed to the stream in the period from 9th to 15th century. From the numerous subjects that were taken into account by the most prominent Byzantine philosophers, the article discusses such issues as: the view of God, the problem of ‘conceptual realism’, the relationship between such ‘disci­plines’ as logic, metaphysics, ethics, aesthetics and philosophical anthro­pology. Furthermore, such questions as the place of man in the world, the scope of their freedom and the problem of evil are also touched upon here. The paper concludes with some remarks on the develop­ment of Byzantine philosophy after the fall of Byzantium.

Keywords: Byzantine philosophy, Patristic thought, Hesychasm, Conceptual Realism

“Zarys historyczny filozofii bizantyńskiej i jej podstawowe zagadnienia”, PEITHO/EXAMINA ANTIQUA 1 ( 1 ) / 2010, 121-144.

Wstęp

W niniejszym artykule przedstawimy panoramę filozofii bizantyjskiej. Za punkt wyjścia przyjąć należy myśl patrystyczną, która poprzedziła filozofię bizantyjską i w pierwszych wiekach naszej ery zakorzeniła się w świecie grecko-rzymskim. Myśl ta opierała się na Starym i Nowym Testamencie, nauczaniu apostołów, a także na judaizmie i filozofii greckiej. Znaczny wpływ wywarły na nią także antyczne religie Wschodu, zwłaszcza te z okresu grecko‑rzymskiego (takie jak gnostycyzm). Myśl patrystyczna oraz antyczna filozofia grecka stanowią najważniejsze podstawy filozofii bizantyjskiej. Jednakże nie wolno ca kowicie oddzielać myśli patrystycznej od filozofii bizantyjskiej, jako że — po pierwsze — filozofia bizantyjska czerpała z całego zbioru pism Ojców Kościoła, a — po drugie — myśl ta rozwijała się w interakcji z filozofią bizantyjską aż do końca istnienia Konstantynopola. Kiedy posługujemy się terminem „filozofia bizantyjska”, mamy na myśli prądy ideowe, które rozwinęły się między IX a XV wiekiem na terenach greckiego Wschodu. Podstawowym ich celem było poszukiwanie prawdy w ujęciu metafizycznym. W okresie tym nie tylko powstawały komentarze czy prace egzegetów, ale także miała miejsce asymilacja filozoficznych i naukowych osiągnięć poprzednich lat, mająca na celu wewnętrzną ewolucję. Opozycja wobec zachodniej scholastyki współistnieąjca ze zjawiskiem korzystania z jej osiągnięć to specyficzne cechy myśli bizantyjskiej. Czerpanie z pism logicznych Arystotelesa, jak również z platońskiej metafizyki (zawsze w nawiązaniu do dogmatów chrześcijańskich), zadecydowało o stworzeniu teoretycznych zrębów filozofii bizantyjskiej. Zagadnienia logiczne, metafizyczne, kosmologiczne, etyczne, estetyczne i antropologiczne były silnie związane z chrześcijańską wizją świata, Boga i człowieka. Jednak pomimo wpływu zarówno religii chrześcijańskiej, jak i nauk arystotelesowskich, platoñskich, stoickich, neoplatońskich itd., obecnie możemy dojść do wniosku, ż e od IX do XV wieku wyłoniła się względnie autonomiczna filozofia w Bizancjum, która oferowała pewne nowe rozwiązania dla starych problemów, sprzyjając zarazem postępowi nowych racjonalnych, mistycznych czy nawet empirycznych opracowań oryginalnych kwestii filozoficznych.

Słowa kluczowe: filozofia bizantyjska, myśl patrystyczną, hezychazm, pojęciowy realizm

Abstract in Greek

(the text is unpublished in Greek)

Ιστορικό περίγραμμα της Βυζαντινής φιλοσοφίας και βασικά θέματά της

Κατελής Βίγκλας

Στόχος του άρθρου είναι να παρουσιάσει ένα πανόραμα της ιστορίας της Βυζαντινής φιλοσοφίας. Αφετηρία του είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες που επηρέασαν και διαμόρφωσαν την Πατερική σκέψη. Συνεπώς, προκύπτει η αναγκαιότητα θεώρησης της σχετικής αυτονομίας της Βυζαντινής φιλοσοφίας και παρέχεται ένα σύντομο προφίλ των σπουδαιότερων φιλοσόφων που συνέβαλλαν στο ρεύμα αυτό από τον 9ο έως τον 15ο αιώνα. Από τα πολυάριθμα θέματα που απασχόλησαν τους πιο λαμπρούς Βυζαντινούς φιλοσόφους, στο άρθρο συζητούνται, για παράδειγμα η αντίληψη για τον Θεό, το πρόβλημα των «γενικών εννοιών», η σχέση μεταξύ κλάδων όπως είναι η λογική, η μεταφυσική, η ηθική, η αισθητική και η φιλοσοφική ανθρωπολογία. Επιπλέον, θίγονται ερωτήματα όπως σχετικά με τη θέση του ανθρώπου στον κόσμο, τη δυνατότητα της ελευθερίας, και το πρόβλημα του κακού. Το άρθρο κλείνει με ορισμένες παρατηρήσεις για την ανάπτυξη της Βυζαντινής φιλοσοφίας έπειτα από την πτώση του Βυζαντίου.

Λέξεις κλειδιά: Βυζαντινή φιλοσοφία, Πατερική σκέψη, Ησυχασμός, Εννοιολογικός Ρεαλισμός

 

 

Citations to the Polish version

Marian Andrzej Wesoły, Uzupełnienie i korekta przekładu z angielskiego: K. Viglas, „Zarys historyczny  filozofii bizantyńskiej i jej podstawowe zagadnienia”, Peitho. Examina antiqua 1, 2010, pp. 121–144.

Bazyli Tatakis, Filozofia bizantyńska. Przełożył: Sergiusz Tokariew, Przekład skorygował i opatrzył posłowiem: Marian Andrzej Wesoły, Wydawca: Wydawnictwo WAM, Kraków 2012, pp. 272 and 276.

Mikołaj Domaradzki, Teodor Metochites o ironii filozofów, PEITHO / EXAMINA ANTIQUA, 1 (5) / 2014, p. 300.

Володимир Омельчук, Нормативно-правове забезпечення державно – церковних взаємин у Візантійській імперії, Золоті ворота, Київ 2014, pp. 44, 433, 436, 575.

ПАВЛО ГАЙ-НИЖНИК – ОЛЕГ БАТРАК,  Догматика віри в Кафолічній Церкві й запровадження християнства у Давній Русі (кінець ІХ – середина ХІ ст.). Нарис історико-герменевтичної інтерпретації. – К.: «МП Леся», 2015, p. 252.

MAGDALENA JAWORSKA-WOŁOSZYN, Mariana Wesołego grecka filozofia w Bizancjum, PEITHO / EXAMINA ANTIQUA 1 ( 8 ) / 2017, p. 452.

Marzanna Kuczyńska (Editor), Między Wschodem a Zachodem. Prawosławie i unia. Tom XI (Culture of the First Polish Republic Series. Between the East and the West. The Orthodox Church and the Union), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017. 

Magdalena Jaworska-Wołoszyn, Filozofia w Bizancjum: znaczenie, autonomia, ramy czasowe, periodyzacja, Język. Religia. Tożsamość, 18:2 (2018) 215-230 (pp. 222-230).

Magdalena Jaworska-Wołoszyn, PISMO DE DIFFERENTIIS I PLETHONA KRYTYKA ARYSTOTELESOWSKIEGO BOGA (De Differentiis and Pletho’s Criticism of Aristotelian God), Konštantínove listy/Constantine’s Letters, 12: 1 (2019) 90-101 (pp. 94 and 100).

Magdalena Jaworska-Wołoszyn, Filozofia w Bizancjum – biała plama w świadomości europejskiej, W: Geniusz Europy : cykl poświęcony cywilizacji europejskiej : prelekcje, wystawa fotograficzna pt. Konstantynopol, Akwizgran, Kordoba – śladami geniusza, turnieje szachowe, wystawa pt. Geniusz Europy: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, 2019 (pp. 2 and 10).

Citations to the English version

Shlomit C. Schuster, “Instances of Philosophical Counseling and Byzantine Philosophy,” 2nd World Humanities Forum, October 2012.

It is used in the course of Byzantine Philosophy of the Hussite Theological Faculty (Charles University in Prague) (since the summer of 2014).

It is used in the course of Byzantine History in the Philology Department at Patras University (2015).

Jared Nun Barrenechea Baca, Implicaciones pneumatológicas de ὁδηγήσει unido a las acciones del Espíritu Santo según Juan 16: 12-15 y su revisión en el panorama histórico-filosófico, Tesis de Licenciatura, Universidad Peruana Unión, Lima 2015,  pp. 115, 241.

Д. А. СМАЛЯКОЎ, Філасофскія аспекты інтэрнацыяналізацыі адукацыі старажытнай Беларусі X–XVIII стст., Вестник Полоцкого государственного университета. Серия E, Педагогические науки, 7 (2019) 96-103.

الأصول اليونانية للفلسفة البيزنطية (دراسة تحليلية نقدية مقارنة – نماذج ممثلة)
المقالة 6، المجلد 31، العدد 1، الشتاء 2021، الصفحة 175-200
معرف الوثيقة الرقمي: 10.21608/JEALEX.2021.159294
المؤلف
ناهد إبراهيم محمد محمد*
مدرس الفلسفة اليونانية – کلية التربية – جامعة الإسکندرية